Священное Писание

1. Когда узнал Никанор, что бывшие с Иудою находятся в стране Самарийской, то думал совершенно безнаказанно напасть на них в день покоя.
1. Nicanor autem, ut comperit eos, qui cum Iuda erant, in locis esse iuxta Samariam, cogitavit requietionis die cum omni securitate eos aggredi.
2. Когда же поневоле сопровождавшие его Иудеи говорили: "Не губи их так жестоко и бесчеловечно, воздай честь дню, освященному Всевидящим";
2. Iudaeis vero, qui illum per necessitatem sequebantur, dicentibus: “ Ne ita ferociter et barbare disperdas, sed honorem tribue praehonoratae diei cum sanctificatione ab eo, qui universa conspicit ”,
3. тогда этот нечестивец спросил: "Неужели есть Владыка на небе, повелевший праздновать день субботний?"
3. ille infelix interrogavit, si est potens in caelo, qui imperavit agi diem sabbatorum.
4. И когда они отвечали: "Есть живый Господь, Владыка небесный, повелевший чтить седьмый день",
4. Et respondentibus illis: “ Est Dominus vivus ipse in caelo potens, qui iussit colere septimam diem ”;
5. то он сказал: "А я - господин на земле, повелевающий взять оружие и исполнять царскую службу". Впрочем, он не успел совершить своего умысла.
5. at ille ait: “ Et ego potens sum super terram, qui impero sumi arma et negotia regis impleri ”. Tamen non obtinuit, ut nefarium consilium perficeret.
6. Превозносясь с великою гордостью, Никанор думал одержать всеобщую победу над бывшими с Иудою.
6. Et Nicanor quidem cum summa superbia cervicem erigens cogitaverat commune trophaeum statuere de iis, qui cum Iuda erant.
7. Маккавей же не переставал надеяться с полною уверенностью, что получит заступление от Господа.
7. Maccabaeus autem sine intermissione confidebat cum omni spe auxilium se consequi a Domino;
8. Он убеждал бывших с ним не страшиться нашествия язычников, но, воспоминая прежде бывшие опыты небесной помощи, и ныне ожидать себе победы и помощи от Вседержителя.
8. et hortabatur suos, ne formidarent adventum nationum, sed in mente habentes adiutoria sibi facta de caelo et nunc sperarent ab Omnipotente sibi affuturam victoriam.
9. Утешая их обетованиями закона и пророков, припоминая им подвиги, совершенные ими самими, он одушевил их мужеством.
9. Et allocutus eos de Lege et Prophetis, admonens eos etiam de certaminibus, quae perfecerant, promptiores constituit eos.
10. Возбуждая дух их, он убеждал их, указывая притом на вероломство язычников и нарушение ими клятв.
10. Et, animis eorum excitatis, denuntiavit simul ostendens gentium fallaciam et iuramentorum praevaricationem.
11. Вооружил же он каждого не столько крепкими щитами и копьями, сколько убедительными добрыми речами, и притом всех обрадовал рассказом о достойном вероятия сновидении.
11. Cum autem singulos illorum armavisset, non tam clipeorum et hastarum munitione quam per bonos sermones exhortatione, cumque somnium fide dignum exposuisset, supra modum universos laetificavit.
12. Видение же его было такое: он видел Онию, бывшего первосвященника, мужа честного и доброго, почтенного видом, кроткого нравом, приятного в речах, издетства ревностно усвоившего все, что касалось добродетели, - видел, что он, простирая руки, молится за весь народ Иудейский.
12. Erat autem huiuscemodi visus eius: Oniam, qui fuerat summus sacerdos, virum honestum et bonum, verecundum occursu, modestum moribus et eloquium digne proferentem et qui a puero omnes virtutes domesticas exercuerat, manus protendentem orare pro omni populo Iudaeorum.
13. Потом явился другой муж, украшенный сединами и славою, окруженный дивным и необычайным величием.
13. Post hoc sic apparuisse virum canitie et gloria praestantem et mirabilem quandam et magni decoris esse eminentiam circa illum.
14. И сказал Ония: это братолюбец, который много молится о народе и святом городе, Иеремия, пророк Божий.
14. Respondentem vero Oniam dixisse: “ Hic est fratrum amator, qui multum orat pro populo et sancta civitate, Ieremias propheta Dei ”.
15. Тогда Иеремия, простерши правую руку, дал Иуде золотой меч и, подавая его, сказал:
15. Protendentem autem Ieremiam dextram dedisse Iudae gladium aureum et, cum daret, dixisse haec:
16. возьми этот святый меч, дар от Бога, которым ты сокрушишь врагов.
16. “ Accipe sanctum gladium munus a Deo, in quo confringes adversarios ”.
17. Утешенные столь добрыми речами Иуды, которые могли возбуждать к мужеству и укреплять сердца юных, Иудеи решились не располагаться станом, а отважно напасть и, с полным мужеством вступив в бой, решить дело, ибо город и святыня и храм находились в опасности.
17. Exhortati itaque Iudae sermonibus bonis valde, et qui poterant ad virtutem incitare et animos iuvenum confortare, statuerunt castra non tendere, sed fortiter inferri et cum omni virtute confligentes de negotiis iudicare, eo quod civitas et sancta et templum periclitarentur.
18. Борьба за жен и детей, братьев и родных казалась им делом менее важным; величайшее и преимущественное опасение было за святый храм.
18. Erat enim timor pro uxoribus et filiis itemque pro fratribus et cognatis in minore parte iacens, maximus vero et primus pro sanctificato templo.
19. Для тех, которые остались в городе, также немало было беспокойства, ибо они тревожились о сражении, имеющем быть в поле.
19. Sed et eos, qui in civitate erant comprehensi, non minima sollicitudo habebat propter illum sub aperto concursum.
20. Итак, когда все ожидали, что наступает решение дела, когда враги уже соединились и войско было поставлено в строй, слоны размещены в надлежащих местах и конница расположена по сторонам,
20. Et, cum iam omnes exspectarent iudicium futurum, hostesque iam committerent, atque exercitus esset ordinatus, et bestiae opportuno in loco constitutae, et equitatus dispositus,
21. Маккавей, видя наступление многочисленного войска, пестроту приготовленного оружия и свирепость зверей, простер руки к небу и призывал Господа, творящего чудеса и всевидящего, зная, что не оружием одерживается победа, но Сам Он, как Ему угодно, дарует победу достойным.
21. considerans Maccabaeus adventum multitudinis et apparatum varium armorum et ferocitatem bestiarum, extendens manus in caelum prodigia facientem Dominum invocavit, sciens quoniam non est per arma, sed prout ab ipso iudicatum fuerit dignis tribuit victoriam.
22. В молитве своей он так говорил: Ты, Господи, при Езекии, царе Иудейском, послал Ангела, - и он поразил из полка Сеннахиримова сто восемьдесят пять тысяч.
22. Dixit autem invocans hoc modo: “ Tu, Domine, qui misisti angelum tuum sub Ezechia rege Iudaeae, et interfecit de castris Sennacherib ad centum octoginta quinque milia,
23. И ныне, Господи небес, пошли доброго Ангела пред нами на страх и трепет врагам.
23. et nunc, Dominator caelorum, mitte angelum bonum ante nos in timorem et tremorem;
24. Силою мышцы Твоей да будут поражены пришедшие с хулением на святый народ Твой. Сим он кончил.
24. magnitudine brachii tui exterreantur, qui cum blasphemia veniunt adversus sanctum populum tuum ”. Et hic quidem in his finem fecit.
25. Бывшие с Никанором шли со звуком труб и криками,
25. Qui autem cum Nicanore erant, cum tubis et canticis admovebant;
26. а находившиеся с Иудою с призыванием и молитвами вступили в сражение с неприятелями.
26. hi vero qui erant cum Iuda, cum invocatione et orationibus congressi sunt cum hostibus.
27. Руками сражаясь, а сердцами молясь Богу, они избили не менее тридцати пяти тысяч, весьма обрадованные видимою помощью Божиею.
27. Et manibus quidem pugnantes, sed Dominum cordibus orantes, prostraverunt non minus triginta quinque milia, praesentia Dei magnifice delectati.
28. Окончив дело и радостно возвращаясь, они узнали, что Никанор пал в своем всеоружии.
28. Cumque cessassent ab opere et cum gaudio redirent, cognoverunt Nicanorem proruisse cum armis suis;
29. Когда крик и шум утихли, они восхвалили Господа на отечественном языке.
29. facto itaque clamore et tumultu, patria voce omnipotentem Dominum benedicebant.
30. Тогда Иуда, первоподвижник за сограждан и телом и душею и лучшие лета свои сохранивший для одноплеменников, дал приказание, чтобы отсекли голову Никанора и руку с плечом и несли в Иерусалим.
30. Et praecepit ille, qui per omnia corpore et animo primus fuerat in certamine pro civibus, qui iuventutis benevolentiam in suam gentem conservaverat, caput Nicanoris abscindi et manum cum umero, ac Hierosolymam perferri.
31. Придя туда, он созвал одноплеменников и поставил пред жертвенником священников, призвал и тех, которые находились в крепости,
31. Quo cum pervenisset, convocatis contribulibus et sacerdotibus, ante altare stans accersiit eos, qui in arce erant;
32. и, показав голову скверного Никанора и руку злохульника, которую он простирал на святый дом Вседержителя и превозносился,
32. et, ostenso capite iniqui Nicanoris et manu nefarii, quam extendens contra domum sanctam omnipotentis Dei magnifice gloriatus est,
33. приказал вырезать язык у нечестивого Никанора и, раздробив его, разбросать птицам, руку же безумца повесить против храма.
33. linguam etiam impii Nicanoris praecisam dixit particulatim avibus daturum, pretia autem dementiae contra templum suspendere.
34. Тогда все, обращаясь к небу, прославляли явившего помощь Господа и говорили: благословен Сохранивший неоскверненным место Свое!
34. Omnes igitur in caelum benedixerunt manifestum Dominum dicentes: “ Benedictus, qui locum suum incontaminatum servavit! ”.
35. Голову же Никанора повесил он на крепости в видимое для всех и ясное знамение помощи Господней.
35. Alligavit autem Nicanoris caput de summa arce evidens omnibus et manifestum signum auxilii Domini.
36. И все общим приговором определили: никогда не оставлять без торжества день сей, чтить же празднеством тринадцатый день двенадцатого месяца, называемого на Сирском языке Адаром, за день до дня Мардохеева.
36. Itaque omnes communi consilio decreverunt nullo modo diem istum absque celebritate praeterire, habere autem celebrem tertiam decimam diem, mensis duodecimi — Adar dicitur voce Syriaca — pridie Mardochaei diei.
37. Так окончилось дело с Никанором; и как с того времени город остался во власти Евреев, то я и кончу здесь мое слово.
37. Igitur his erga Nicanorem sic gestis, et ex illis temporibus ab Hebraeis civitate possessa, ego quoque hic faciam finem sermonis.
38. Если я изложил его хорошо и удовлетворительно, то я сего и желал; если же слабо и посредственно, то я сделал то, что было по силам моим.
38. Et, si quidem bene et apte compositioni, hoc et ipse volebam; sin autem exigue et modice, hoc est, quod assequi poteram.
39. Неприятно пить особо вино и тотчас же особо воду, между тем вино, смешанное с водою, сладко и доставляет удовольствие; так и состав сочинения приятно занимает слух читателя при соразмерности. Здесь да будет конец.
39. Sicut enim vinum solummodo bibere, similiter autem rursus et aquam, contrarium est, quemadmodum autem vinum aquae contemperatum iam et delectabilem gratiam perficit, huiusmodi etiam structura sermonis delectat aures eorum, quibus contingat compositionem legere. Hic autem erit finis.